संरक्षणदलामधील तंत्रज्ञानाचा वाढता वापर

आज कोणत्याही देशाची ताकद पडताळण्याची वेळ आली तर त्या देशातील संरक्षणदलात होणारा तंत्रज्ञानाचा वापर हा एक पर्याय बघीतला जातो. सध्या बऱ्याच देशांनी आपल्या संरक्षणदलात बरेच आधुनिक तंत्रज्ञान आणले आहे. एकोणिसाव्या शतकात काही देशांच्या संरक्षणदलात  सैनिकांकडे केवळ रायफली,  साध्या बंदुका, मोजकेच रणगाडे आणि मोजकीच अणुशस्त्रे असत, परंतु आजचे चित्र वेगळे आहे. समुद्रातून मारा करणारी क्षपणास्त्रे, आकाशातून मारा करणाऱ्या मिसाईल्स, जेट विमाने, अणुबॉम्ब, ड्रोन्स असे अनेक तंत्रज्ञान मानवाने मिळवले आहे. भविष्यातही ड्रोन्स, आर्टिफिशिअल इंटिलिजन्स, रोबोटिक्स या तंत्रज्ञानाचा वापर वाढणार आहे. काही दिवसापूर्वी भारताने केलेल्या एअरस्ट्राईक नंतर भारतीय सैन्यांनी घुसकोरी करणारी पाकिस्तानची दोन ड्रोन्स पाडले होती, हे आपण ऐकले असेलच. जेवढे आधुनिक तंत्रज्ञान पुढे येत राहील, भविष्यात आपल्या समोर तेवढीच अवघड आव्हाने असतील. अशा तंत्रज्ञानाचा वापर दहशतवादी संघटनांकडूनही मोठ्या प्रमाणात होत आहे. अनेक दहशतवादी संघटनांमध्ये अनेक इंजिनीअर, हॅकर, तज्ज्ञ जोडले गेलेले आहेत. सध्या हीदेखील प्रत्येक राष्ट्राला चिंतेत टाकणारी बाब आहे. प्रत्येक देश दहशतवादापासून सुरक्षित राहण्यासाठी आपली ताकद वाढवत आहे. त्याचबरोबर दहशतवादी संघटनांमध्येही तंत्रज्ञानाचा वापर तितक्याच प्रमाणात वाढत आहे. तंत्रज्ञान निर्मितीची आणि त्याच्या वापराची एक प्रकारची स्पर्धा निर्माण झाली आहे, असे म्हणायला हरकत नाही. हिंसक दहशतवादाचा खात्मा प्रतिहिंसेने करावा हा मतप्रवाह सध्या सर्वच समाजघटकांवर पडत चाललेला आहे आणि हीच चाहूल एखाद्या राष्ट्राला आपली ताकत दाखवण्यासाठीचा मार्ग ठरतो.

परवाच भारतीय सैन्यदलाने एअरस्ट्राईकमध्ये डसॉल्ट मिराज २००० या फाईटर प्लेनचा वापर करून

मिराज-२०००

पाकिस्तानमधील दहशतवादी तळावर हल्ला केला. १९६५ मध्ये पहिल्यांदा फ्रांसने डसॉल्ट मिराज २०००ची निर्मिती केली. जगातील नऊ देशाच्या संरक्षण दलात या जेट विमानाचा वापर होत आहे.  आता भारत स्वतः याची निर्मिती करू लागला आहे. याचा वेग तासी २०४९५ किलोमीटर इतका आहे आणि हे जेट ६००० किलोग्राम वजनाच्या मिसाइल्स घेवून वाहतूक करू शकते. डसॉल्ट मिराज २०००साठी १९६५ मध्ये  फ्रांसकडून  सिंगल-शाफ्ट, टर्बोफन इंजिन विकसित करण्यात आले होते. या प्रकल्पात अशा २० इंजिनची तरतूद केली होती. १९७०मध्ये याची पहिली चाचणी झाली. यात 'एव्हीयन डी कॉंबॅट फ्यूचर' या फ्रेंच कंपनीचा मोलाचा वाटा होता. या जेटची जुलै १९७३ मध्ये कॅरेव्हेल टेस्टबॅकवर फ्रांसच्या सीमेरेषेवर हवाई वाहतूक झाली. डेसॉल्ट एव्हीयशन कंपनीने डिसेंबर १९७४ पासून मिराज एफ १ई टेस्टबॅड्स वापरून एम ५३-२ आवृत्तीचे पुन्हा उड्डाण परीक्षण केले आणि तेव्हापासून त्यात वैशिष्ठपूर्ण नाविन्याची बर घालून डसॉल्ट मिराज- जी, मिराज जी-८, मिराज -२००० डी अशा अनेक आवृत्त्या निघत गेल्या. सध्या भारताकडे ५० हून अधिक अशी जेट विमाने आहेत आणि अग्नी, पृथ्वी, निर्भय, शौर्य, प्रहार अशा अनेक प्रकारच्या मिसाईल्स त्याच्या वेगवेगळ्या आवृत्त्याही भारताकडे आहेत.  

Rafale - राफेल

याबरोबरच १२६ डसाल्ट राफाले जेट विमानाने विकत घेण्याचा फ्रांसशी करार झाला आहे. याचीही निर्मिती फ्रान्समध्ये डसाल्ट अव्हिएशन ही कंपनी करते. हा भारतीय संरक्षण दलासाठी आजपर्यंत सर्वात मोठा व्यवहार आहे. राफेल पाकिस्तानच्या एफ-१६, चीनच्या सुखोई-३०, अमेरिकेच्या एफ-२२च्या किंबहुना मिराज-२००० पेक्षा केत्येकपटींनी सरस आहे आणि राफेल जेट अतिवेगामुळे शत्रूराष्ट्राच्या रडारमध्येही सापडू शकत नाही. या जेट मधून जमिनीवर किंवा हवेत असे दोन्ही प्रकारचे हल्ले करता येतात आणि याच्या बाजूला असेलेल्या मिसाईल याला अजून वेगळ रूप देतात. या जेटची दृष्टीक्षमता ३६० डिग्रीमध्ये आहे, त्यामुळे चारी बाजूने शत्रू शोधता येतो किंबहुना शत्रूवर लक्ष ठेवता येते,  याबरोबर याच्यामधील ईलेक्ट्रॉनिक वार फेअर सिस्टममुळे शत्रूच्या ठिकाणाची अचूक जागा समजते. लवकरच हे विमान भारतीय हवाई दलामध्ये सामील होणार आहे.

याबारोबरच तेजस हेही युद्धात वापरले जाणारे भारतनिर्मित जेट आहे. भारतीय नौदल आणि वायुदल दोन्हीकडून वापरले जाणारे हे जेट विमान आहे आणि कसल्याही वातावरणात याचा वापर केला जाऊ शकतो. इतर राष्ट्राच्या संरक्षण दलात अनेक शक्तिशाली जेट आहेत. ग्रीपेन हे स्वीडनचे सर्वात शक्तिशाली विमान आहे. हे अमेरीकेच्या एफए-१८ सुपर होर्नेट आणि ग्रासीसी राफेलपेक्षाही भेदक आहे. इतर जेटच्या तुलनेत याच्या वापरासाठी कमी खर्च येतो. एफ-१५ इगल हे जेट विमान अमेरिकासह आणखी चार देशामध्ये आहे. काही वर्षापूर्वी अमेरिकेने इराकवर हल्ले करण्यासाठी या विमानाचा वापर  केला होता.  युरोफाईटर टायफून हे जेट विमान जर्मिनी, अर्जेन्टिना, इटली, स्पेन या देशांच्या सैन्यदलात याचा समावेश आहे. २०११ मध्ये फ्रांस आणि इटलीने लिबियावर केलेल्या हल्ल्यात या जेट मोठा वाटा होता. युरोफाईटर टायफून या जेटआमध्ये रडार असून हे राफेलच्या तोडीचे विमान समजले जाते. सी-हारीअर हेही  एक  जेट विमान असून, हे समुद्रातून हल्ले करण्यासाठी वापरण्यात येते. भारताकडे अशी विमाने मोठ्या संखेने आहेत. एफ-२२ राफ्टर हे जेट केवळ अमेरिकेकडेच आहे आणि सध्या काही कारणास्तव संयुक्त राष्ट्राने याच्या निर्मितीवर निर्बंध लादले आहेत. हवेतल्या हवेत शत्रूच्या विमानावर याने हल्ले करता येतात.   चेंगडू जे-१० हेही जेट विमान युद्धकाळात वापरले जाणारे विमान आहे, यामध्ये लेझर गाईडर याबरोबर साटेलाईट गाईडर बॉम्बची सुविधा केलेली आहे, हे या जेटचे सर्वात अनोखे वैशिष्ठ्य आहे आणि याचा समावेश साधारणतः सध्याच्या प्रगत राष्ट्रांच्या संरक्षण दलात आहे. टी-५० सुखाई पी. ए. के. - एफ. ए. या जेट विमानाच्या निर्मितीसाठी सध्या भारत आणि रशिया या दोन देशामध्ये करार झाले आहेत. वायूसेना बरोबरच नौदलामध्येही याचा समावेश करता येईल यादृष्टीने याची निर्मिती होत आहे अर्थात भारत आणि रशिया या दोन्ही देशाची सैन्यदलातील ताकत वाढणार आहे. एफ. ३५ लायटनिंग हे सध्या अमेरिकेकडे असलेल्या राफ्टर फायटर जेटची पुढची आवृत्ती आहे. ऑस्ट्रेलिया, फ्रांस, जपान अशा देशांशी या जेटच्या विक्रीचे करार झालेले आहेत. ही विमाने आतापर्यंत जगभरात १५०च्याच संखेने उपलब्ध आहेत.

संरक्षण दलात वापरल्या जाणाऱ्या इतर उपकरणांबरोबर सध्या रोबोटिक्स आणि ड्रोन्सचाही वापार वाढत आहे. जर तिसरं महायुध्द घडलं तर रोबोटिक्स त्यामध्ये अग्रभागात असेल. होणाऱ्या हल्ल्यांमध्ये रोबोटिक्सचा मोठा वाटा असेल.  हे तंत्रज्ञान वापरून शत्रूराष्ट्रात घूसकोरी करता येते. रोबोटिक्स आणि ड्रोन्ससाठी वेगळे अंतरराष्ट्रीय कायदे असावेत यासाठी संयुक्त राष्ट्र आणि राष्ट्र समिती यांच्यामध्ये विचारविनीमय बैठका चालू आहेत. दहशतवादी संघटनांकडेही या शस्त्राचा वापर वाढत आहे. प्रत्येक देशाने असे तंत्रज्ञान केवळ दहशतवादाविरुद्धच वापरावे, नव्हे तर निष्पाप मानवी जीवन संपवणाऱ्या हिरोशिमा आणि नागासाकी हल्ल्यांचा इतिहास अजून तरी  कोणीही विरलेला नाही.  

Published in Dainik Surajya, Solpaur on 2 May 2017.